اندازه گیری روشنایی برای بررسی طرح های روشنایی، صرفه جویی در مصرف انرژی و … کاربرد دارد. این اندازه گیری معمولا با توجه به حساسیت چشم انسان به نور با طول موج های مختلف انجام می شود. چشم انسان به طور طبیعی به برخی نورها مثل سبز با حساسیت بیشتری پاسخ می دهد تا نوری مثل قرمز.
یکی از واحد های اندازه گیری SI واحدی به نام Lux است که برای روشنایی(illuminance) به کار می رود. یک اندازه گیری مرتبط دیگر با نور، شار نورانی(luminous flux) است که با واحد lumen سنجیده می شود. شار نورانی بیان کننده ی میزان نور است که یک منبع نورانی فراهم می کند در حالی که روشنایی، میزان نور بر اساس مساحت سطحی است که نور به آن تابیده می شود و بر همین اساس واحد lux معادل با واحد lumen/m2 است. برای مثال، یک لامپ 60 رشته ای میزان نوری برابر 850lumens تولید می کند. این میزان به محل نصب لامپ بستگی ندارد. حال اگر نور این لامپ به سطحی به مساحت 16 متر مربع تابانده شود، روشنایی حدود 53lux ایجاد می کند که برای روشنایی راهروها کافی است. اگر این نور به سطحی به مساحت 1 متر مربع تابانده شود، روشنایی 850lux ایجاد می کند که برای انجام کارهای دقیق مناسب است.
همانطور که بیان شد، کمیت روشنایی با توجه به حساسیت چشم انسان به نور با طول موج های مختلف اندازه گیری می شود. بنابراین اگه در شرایط فیزیکی یکسان، روشنایی ایجاد شده با دو لامپ قرمز و سبز مساوی و برابر 1lux اندازه گیری شود به این معنا نیست که هر دوی این لامپ ها، میزان نور مساوی ساطع می کنند بلکه، لامپ قرمز نور بیشتری ساطع می کند چون چشم انسان به نور قرمز حساسیت کمتری دارد.
به نمودار حساسیت چشم انسان به طول موج های مختلف نگاه کنید. مطابق این نمودار، اگر دو لامپ با طول موج های 555 و 450 نانومتر به میزان مساوی نور ساطع کنند، چشم انسان لامپ با طول موج 450 نانومتر را حدود 20 برابر کم نور تر از لامپ با طول موج 555 نانومتر می بیند.
برای منابع نور کمیتی به نام شدت تابش (irradiance) تعریف می کنند که واحد آن مشابه روشنایی lux می باشد. با توجه به اینکه روشنایی بر اساس پاسخ فرکانسی چشم انسان اندازه گیری می شود اما شدت تابش این گونه نیست، در شرایط فیزیکی یکسان(محل نصب و سطح تابش و…) لامپی که نور آن حوالی طول موج 555 نانومتر باشید، بیشترین نسبت تابش به روشنایی را ایجاد می کند. اما این به آن معنا نیست که چنین لامپی برای استفاده مناسب تر است چون انسان به طور طبیعی ترجیح می دهد که در نورهای متنوع تری زندگی کند و نه فقط نور سبز رنگ (طول موج 555 نانومتر)
در زیر نمونه هایی از مقادیر روشنایی در محیط های مختلف ارائه شده که یک دید کلی نسبت به واحد lux بدست می دهد. برای اندازه گیری نور محیط از ابزاری به نام لوکس متر استفاده می شود.
نور سپیده دم: 10 لوکس
نور خانه ها در شب: 30 لوکس
نور راهروهای ساختمان اداری: 200 لوکس
نور دفاتر کار استاندارد: 500 لوکس
نور روز ابری: 1000 لوکس
نور روز با آسمان صاف: 10000 الی 20000 لوکس
نور خورشید به طور مستقیم: 100000 لوکس
یک نمونه لوکس متر تجاری
